Spirometri er ei undersøking som måler lungefunksjonen din. Lungefunksjonsprøva måler kor mykje luft du maksimalt får til å puste ut, og kor raskt du får til å puste ut.

1. Før

For at testen skal gi best mogleg resultat er det viktig at du: 

• Dersom mogleg, unngår å ta inhalsjonsmedisin i form av Ventoline, Atrovent, Bricanyl, Salbuvent, Serevent, Seretide, Spiriva, Oxis og Symbicort 12 timar før undersøkinga
• Dersom du kjenner deg dårlig må du ta hjelpemedisinen din. Viktig at du då noterer ned tidspunktet du tok medisinen. Andre medisinar tar du som vanleg. Grunnen til det er at nokre medisinar kan påverke resultatet av pusteprøva, difor bør du alltid på førehand opplyse kva for medisinar du bruker. 
• Unngå å ete eit større måltid 1 time før undersøking.
• Unngå bruk av tobakk den dagen du skal til undersøking.
• Unngå å anstrenge deg 1 time før undersøking.

Alt dette vil du få informasjon om frå helsepersonell før undersøkinga.

2. Under

Du får på ei naseklemme og skal deretter puste gjennom eit røyr, så mykje og så kraftig du kan. Dette skal gjerast fleire gongar. Sjukepleiar vil heile tida instruere deg.

Dersom du er tungpusta kan vi gjere ein ny test etter at du har pusta inn ein medisin. Dette blir gjort for å teste medisinen sin verknad på den enkelte.

3. Etter

Når testen er gjennomført fleire gongar, er det registrert informasjon om lungefunksjonen din.

Ver merksam

Det er ingen risiko i samband med denne undersøkinga.

Ei blodprøve er ei undersøking av blodet for å kartlegge normale og sjukelege forhold i kroppen. Blodprøva kan og brukast for å påvise legemiddel eller giftstoff.

Å ta blodprøve, er å tappe ei lita mengde blod for å undersøke eventuelle endringar i innhaldet til blodet. Ved dei fleste sjukdommar vil blodet, som strøymer gjennom alle organ og vev i kroppen, vise ei rekke endringar. Dette gjeld tal blodceller, utsjånad og/eller konsentrasjonen av ulike biokjemiske stoff. Med ein enkel analyse kan vi få ein «spegel» av kva som skjer inne i kroppen.

1. Før

Førebuingar heime

Enkelte analysar vert direkte påverka av måltid og/eller kosthald. Det er difor viktig at du følgjer retningslinene frå den som har bestilt (rekvirert) blodprøva. Eventuelle spørsmål om faste eller diett kan rettast til tilvisande lege.

Barn kan ofte synest at det høyrest vondt og skummelt ut å ta blodprøve. Bioingeniørane på laboratoriet vil gjere det dei kan for at prøvetakinga ikkje skal bli ei negativ oppleving. For at det ikkje skal vere vondt å ta prøve, kan føresette kjøpe bedøvingsplaster eller krem på apoteket på førehand.
Plasteret/kremen heiter EMLA. Den må settast på minimum 1 time før og fjernast 10 minutt før prøvetakinga.

Førebuing på sjukehuset

Avdelinga sin prøvetakingspoliklinikk tar i mot pasientar frå sjukehuset sine poliklinikkar og sengepostar til prøvetaking i opningstidene. Prøvetaking på pasientar utanom sjukehuset skjer først og fremst hos fastlegen, men vi kan ta imot desse pasientane om prøvetakinga byr på spesielle problem. Du må ta med deg rekvisisjon frå lege dersom dette ikkje er sendt laboratoriet tidlegare. Du treng ikkje bestille time for blodprøvetaking hos våre prøvetakingspoliklinikkar, og du betalar heller ikkje eigendel.

2. Under

Gjennomføring

Den som skal ta prøva spør om namn og 11-sifra fødsel-/personnummer for å sikre riktig identitet ved merking av prøvene. Prøvetakar har god trening i å ta blodprøver og skal sørgje for at prøvene vert tatt på ein skånsam, effektiv og korrekt måte.

Når ei blodprøve skal takast i ei vene, stikk ein nåla inn i ei blodåre som ligg rett under huda di, ofte på innsida av olbogen. For at blodåra skal vere lett å treffe, strammar prøvetakar eit band på overarma, slik blir blodåra ståande litt utspent og er lettare å sjå. Venene på innsida av olbogen eignar seg godt til blodprøve; dei er passe store og ligg nær hudoverflata. Vener på handryggen og på føtene kan og nyttast, men hos pasientar  med dårleg sirkulasjon og hos pasientar med diabetes unngår ein å ta blodprøve på føtene.

Blod vert tappa i vakuumrøyr som trekk ut det blodet ein treng, ofte i fleire røyr. Toppene på røyra har ulike fargar. Kvar farge viser kva slags stoff røret er tilsett for å hindre at blodet koagulerer. Til vanleg tapper vi 1-5 røyr med blod, alt etter kor mange analyser legen din vil at vi skal gjere.

I dei fleste tilfelle er det uproblematisk å ta blodprøve. Det kan vere litt ubehageleg når ein stikk gjennom huda, men det går fort over. Enkelte pasientar kan bli uvel under prøvetakinga. Dersom du veit at dette kan gjelde deg, er det fint om du seier frå til den som skal ta prøva.

Lokalbedøvande krem, EMLA kan brukast til barn eller andre som er svært engstelege. Denne bør i så fall smørast på huda 1-2 timar før prøvetakinga (kremen fungerer ikkje ved finger-/hælstikk). Kremen skal fjernast cirka 10 minutt før prøvetakinga.
 
Sjølve blodprøvetakinga tek vanlegvis nokre få minutt. Blodprøva vert som regel tatt i sittande stilling, og dersom det er mogleg, bør du ha vore i ro minst 15 minutt på førehand. På denne måten unngår ein at konsentrasjonen av stor-molekylære bindingar varierer som følgje av variasjonen i blod-volum.

Etter at blodprøva er tatt må ein trykke litt på staden der stikket er med ein bomullsdott, slik at det ikkje oppstår blødingar. Enkelte gonger tek ein blodprøva frå ein blodarterie, som oftast på handleddet. Etter slik prøvetaking er det svært viktig å klemme hardt og lenge på stikkstaden for å hindre blødingar.  

3. Etter

Resultat av undersøkinga

Resultat på blodprøvene vil bli rapportert til lege/avdeling. Det er ulikt kor lang tid det tek å analysere blodprøvene. Dersom du er innlagd på sjukehuset eller går poliklinisk til lege på sjukehuset, vil prøvesvara vere elektronisk tilgjengeleg like etter analysen er utført. Nokre prøvesvar vil vere ferdig etter nokre minutt, andre etter få timar, seinare same dag eller neste dag. Enkelte prøvesvar kan det ta dagar før svaret føreligg.

Det er legen som informerer om prøvesvar. Laboratoriet har diverre vanlegvis ikkje høve til å formidle prøvesvar direkte til deg.

EKG er ein metode som vert brukt for å registrere den elektriske aktiviteten i hjartet. Det er særleg dei elektriske impulsane som vert fanga opp når hjartemuskelen trekk seg saman.

1. Før

EKG krev ingen spesielle førebuingar.

2. Under

Under EKG-takinga ligg du på ein undersøkingsbenk/i seng, og du må ta av deg kleda på overkroppen.

Klistrelappar med leidningar blir festa på huda, ein på kvar arm og kvar fot, i tillegg til 6 leidningar på brystet. Leidningane blir kopla til EKG-apparatet som registrerer dei elektriske impulsane i hjartet.

Sjølve undersøkinga er heilt smertefri, ein merker ikkje at registreringa vert utført og resultatet blir best om ein ligg stille. For nokre kan det vere plagsamt når ein skal fjerne alle klistrelappane etter undersøkinga.

3. Etter

Røntgen thorax viser bilete av lungene, hjartet, ribbein, hovudpulsåra og midtre del av brystet (mediastinum).

Røntgen thorax er den røntgenundersøkinga som vert utført oftast.

1. Før

Undersøkinga krev inga førebuing.

2. Under

Før undersøkinga blir ein bedt om å kle av seg på overkroppen og fjerne smykke. Du må ta av deg BH-en, men kan eventuelt ha på ei tettsittande trøye. Dersom du har langt hår må det settast opp/samlast på hovudet.

Som regel vert det tatt to bilete, fortrinnsvis ståande. Du blir bedt om å puste djupt og halde pusten inne medan bilete blir tatt. Ein må stå heilt stille. Enkelte problemstillingar gjer det nødvendig å ta tilleggsbilete.

Undersøkinga tek nokre minutt og er heilt smertefri.

3. Etter

Undersøkinga krev inga spesiell oppfølging.

Resultat av undersøkinga.

Bileta vert granska av ein røntgenlege som lager ein rapport om kva bileta viser.
Innan ei veke blir rapporten sendt til legen som tilviste deg.

Ved akutte tilstandar får du eit foreløpig svar like etter undersøkinga.
Andre får ikkje resultat med ein gong.

Ver merksam

Undersøkinga medfører ingen komplikasjonar.

Gangtest måler kor mange meter du klarer å gå på flatt underlag i 6 minutt. Testen er eit godt mål for din allmenne funksjonstilstand. Vi måler oksygenopptak i blodet, puls og grad av kor tungpusten du er når du kviler under og etter testen.

1. Før

• Du skal vere utkvilt
• Faste medisinar skal du ta som vanleg
• Dersom du brukar luftvegsutvidande medisinar, skal du ta den før testen.
• Du blir spurt om grad av kor tungpusten du er
• Du kan bruke dine vanlege ganghjelpemiddel, for eksempel rullator
• Dersom du brukar oksygenutstyr til vanleg, kan du også bruke det under testen
• Du skal sitte på ein stol og slappe av nokre minutt før gangtesten

2. Under

• Du skal gå i oppmålt lengde på 25 meter (det er det vanlegaste), fram og tilbake i 6 minutt, så langt du klarer å gå på denne tida.
• Du skal ikkje snakke under testen
• Du går med eit pulsoksymeter på fingeren (måler oksygenopptak og puls)
• Du kan senke farta, stoppe og eventuelt sette deg ned om du har behov for det

3. Etter

• Du skal sitte å kvile på ein stol nokre minutt etter gangtesten
• Du får spørsmål om grad av kor tungpusten du er
• Resultatet av testen blir vurdert av lege

Ver merksam

Vanlegvis innberer ikkje testen nokon risiko.