Blodgiving

Blod er eit levande materiale og sjølv med moderne og avansert teknologi kan ein ikkje framstille det kunstig – det må bli gitt. Blodet blir brukt til mange type pasientar og behandlingar, for eksempel ved kreftbehandling, operasjonar, ulykker, svangerskap og fødsel. Det finst inga erstatning for blod og mange pasientar er derfor heilt avhengige av at nokon gir blod.

Hovudregelen er at alle friske menneske over 18 år kan melde seg som blodgivar. Du kan gi blod inntil fire gongar i året.

Du må rekne med å bruke om lag ein halvtime når du skal gi blod, inkludert førebuing, tapping og kvile.

Du kan når som helst i heile prosessen stille spørsmål dersom du lurer på noko. Personalet har teieplikt.

Blodgiving skal ifølge blodforeskriften vere frivillig og vederlagsfritt.

Tilvising og vurdering

Du treng ikkje tilvising for å gi blod. Du kan melde deg som blodgivar ved alle blodbankar/tappestasjonar i Noreg ved å registrere deg på nettsida GiBlod.no. Du kan også melde deg som blodgivar direkte til din blodbank.
Gå til GiBlod for å melde deg som blodgivar

Før

Blodoverføring må ikkje skade blodgivar eller mottakar. Derfor vurderer blodbanken kvar blodgivar grundig før dei eventuelt kan gi blod. Kvar gong du skal gi blod fyller du ut eit spørjeskjema for blodgivarar. Skjemaet er til hjelp når ein skal velje ut kven som kan gi blod.

Sjå spørjeskjemaet for blodgivarar på Helsedirektoratet sine nettsider

Etter at du har fylt ut skjemaet blir du intervjua av ein bioingeniør, sjukepleiar eller lege. Første gong du møter fortel vi deg om kva det vil seie å vere blodgivar. Ved registrering, eller ved første blodgiving, skal du vise legitimasjon. Vi tar også blodprøve og kontrollerer blodtrykk og puls.

Ved kvar blodgiving tar vi smittetestar for virus som kan innebere ein risiko for smitteoverføring av langvarige infeksjonar med livstruande komplikasjonar til pasienten.

Du bør ete før du gir blod, i tillegg til å drikke litt meir enn vanleg både før og like etter tappinga.

I nokre tilfelle kan det hende at ein blodgivar må ha lengre eller kortare opphald mellom blodgivingar. Det kan vere lurt å lese gjennom «Når kan eg ikkje gi blod» og «kven kan ikkje gi blod i Noreg» før du skal gi blod, slik at du ikkje må reise heimatt utan å få gi blod. Viss du er usikker på om du kan gi blod, kan du kontakte blodbanken.

I tillegg er det varierande karantenar i dei tilfella der blodgivar har fått injeksjonar, endoskopi, har fått blod osv. Her har årsaka til behandlinga betyding for om det blir opptil 6 månaders karantene, eller om du du ikkje kan vere blodgivar lenger. Ta kontakt med blodbanken.

Personar som ikkje er friske
Personar under 18 år
Personar som veg under 50 kg
Personar som bruker medikament fast. Unntaka er p-piller, allergimedisin og middel mot lågt stoffskifte. Utover dette er det behov for individuell vurdering av fagpersonell.
Personar som har hjarte-, lever- eller lungesjukdom, eller har hatt blødingstendens, livstruande allergiske reaksjonar eller kreft. Unntaka kan vere basalcellecarcinom og celleforandringar på livmorhalsen. Ta kontakt med blodbanken
Menn som har eller har hatt sex med menn
Kvinner som har eller har hatt sex med menn som har hatt sex med menn, får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Personar som bruker eller har brukt dopingmiddel eler narkotiske middel som sprøyter. Personar som har eller har hatt seksuell kontakt med person som bruker eller har brukt dopingmiddel eller narkotiske middel som sprøyter får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Prostituerte eller tidlegare prostituerte. Personar som har hatt seksuell kontakt med prostituerte og tidlegare prostituerte får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Personar som har opphaldt seg samanhengande i minst 6 månader i land der malaria er mykje utbreidd
Personar som har opphaldt seg i Storbritannia i over 1 år til saman i perioden 1980 – 1996 eller har fått blodoverføring der etter 1980
Personar som er fødd i Amerika sør for USA, har mor som er fødd i desse landa eller har fått blodoverføring i desse landa. Dette på grunn av mogeleg førekomst av T. Cruzi. Nokre stader godkjenner blodgivarar frå desse landa ved negativ test på T. Cruzi og etter å ha budd 6 månader i Noreg
Personar som har opphaldt seg meir enn 5 år til saman i Afrika sør for Sahara (gjeld ikkje Egypt, Libya, Tunis, Algerie og Marokko)
Viss ein har partnar frå eit land med høgare førekomst av Hepatitt C, får ein karantene i 5 år etter at samlivet starta. Ved eventuelt samlivsbrot må ein vente i 6 månader før ein kan gi blod

For å bli blodgivar må vi registrere deg i blodbanken sitt dataregister. Dette er nødvendig av fleire årsaker:

Vi må ha moglegheit til å kome i kontakt med blodgivarane våre
Vi må kunne dokumentere at gjeldande regelverk er følgt
Vi må ha oversikt over tappehistorikken til kvar enkelt blodgivar
Vi treng å lagre ein del opplysingar om blodtype etc. for å kunne velje riktig blod til den enkelte pasient

Opplysingar som blir lagra er i hovudsak:

Namn
Fødselsnummer
Adresse
Telefonnummer
E-postadresse
Timeavtalar
Registrering av kvar tapping
Blodtypeundersøkingar
Prøveresultat
Informasjon om korleis det har gått med kvar tapping

Som blodgivar har du krav på å få vite kva som er registrert om deg, og du kan krevje retting dersom feil informasjon er registrert.

Når kan eg ikkje gi blod

Mange infeksjonssjukdommar og risikosituasjonar gir karantene.

Årsaka til akupunkturbehandling er viktig. Dersom årsaka er av slik art at den i seg sjølv ikkje har betyding for blodgivinga, gjeld følgjande: akupunktur utført av autorisert helsepersonell i Noreg og med sterilt eingongsutstyr er godkjent. Akupunktørar, homeopatar, naprapatar og osteopatar er ikkje omfatta av den norske autorisasjonsordninga, og behandling hos desse gir 6 månaders karantene etter gjennomført behandling.

Flåttbitt gir karantene i 4 veker om det er ukomplisert. Dersom du har fått utslett eller andre reaksjonar er karantenetida 6 månader.

Minimum 6 månaders karantene etter siste holet er sett, med mindre det er brukt sterilt eingongsutstyr.

Gravide skal ikkje gi blod. Etter fødsel skal du vente minst 12 månader før du gir blod.

Bruker du antibiotika, kan du ikkje gi blod. Du må vente 14 dager etter avslutta behandling.

Infeksjon eller eksponering for infeksjon kan gjere at du tidsavgrensa eller permanent ikkje kan vere blodgivar.

Dersom du har vore forkjøla, må du vente 7 dagar etter at du er frisk og symptomfri før du kan gi blod

Dersom du har feber må du vente 14 dagar etter at du er frisk og symptomfri før du kan gi blod.

Dersom du munnsår, skal du ikkje gi blod. Du må vente 14 dagar etter at såret har grodd.

Dersom du har sår/gnagsår må du vente til du har heil hud/skorpe før du kan gi blod.

Dersom du hatt oppkast eller laus avføring, må du vente 14 dagar etter at du er symptomfri før du kan gi blod.

Dersom du har eller har hatt malaria kan du ikkje gi blod. Dersom du har vore i malariaendemisk område kortare enn 6 månader er karantenetida 12 månader. Eventuell malariatesting kan endre karantenetida. Testen kan tas etter 4 månader. Ta kontakt med blodbanken.

Medisinbruk kan gjere at du tidsavgrensa eller permanent ikkje kan vere blodgivar, avhengig av årsak og type medisin. Ta kontakt med blodbanken.

Personar som har hatt sporadisk/eingongsbruk av narkotiske middel som ikkje blir injisert har 1 års karantenetid.

Dersom du eller din seksualpartnar har opphaldt seg i land med høg førekomst av sjukdommar som kan smitte med blod, er det variable karantenereglar som gjeld.
Sjå rettleiar for transfusjonstenesta i Noreg eller kontakt blodbanken. Spesielle epidemiologiske situasjonar kan nokre gongar gi karantene av varierande grad, for eksempel ved førekomst av vestnilvirus eller Zikavirus. Dette blir kunngjort av helsemyndigheitene. Ta kontakt med blodbanken.

Dersom du har opphaldt deg i område med utbrot eller aukande førekomst av zikafeber kan du ikkje gi blod før det har gått minst 28 dagar etter at du har forlatt området.
Dersom seksualpartnaren din har vore i eit zikaområde, må du vente 4 månader etter at partnaren din har kome heim, før du kan gi blod igjen.

Har du tatt piercing eller tatovering må du vente i 6 månader før du kan gi blod. Dersom det er sett hol i slimhinner som nese, tunge, leppe, kinn eller kjønnsorgan kan du som hovudregel ikkje gi blod før 1 månad etter at nåla er tatt ut.

Ny partnar gir karantene i 6 månader.

Vent i 24 timar før du gir blod. Ved rotfylling må du vente i 1 veke etter gjennomført behandling.

Personar som ikkje er friske
Personar under 18 år
Personar som veg under 50 kg
Personar som bruker medikament fast. Unntaka er p-piller, allergimedisin og middel mot lågt stoffskifte. Utover dette er det behov for individuell vurdering av fagpersonell.
Personar som har hjarte-, lever- eller lungesjukdom, eller har hatt blødingstendens, livstruande allergiske reaksjonar eller kreft. Unntaka kan vere basalcellecarcinom og celleforandringar på livmorhalsen. Ta kontakt med blodbanken
Menn som har eller har hatt sex med menn
Kvinner som har eller har hatt sex med menn som har hatt sex med menn, får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Personar som bruker eller har brukt dopingmiddel eler narkotiske middel som sprøyter. Personar som har eller har hatt seksuell kontakt med person som bruker eller har brukt dopingmiddel eller narkotiske middel som sprøyter får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Prostituerte eller tidlegare prostituerte. Personar som har hatt seksuell kontakt med prostituerte og tidlegare prostituerte får minimum 6 månaders karantene etter siste seksuelle kontakt
Personar som har opphaldt seg samanhengande i minst 6 månader i land der malaria er mykje utbreidd
Personar som har opphaldt seg i Storbritannia i over 1 år til saman i perioden 1980 – 1996 eller har fått blodoverføring der etter 1980
Personar som er fødd i Amerika sør for USA, har mor som er fødd i desse landa eller har fått blodoverføring i desse landa. Dette på grunn av mogeleg førekomst av T. Cruzi. Nokre stader godkjenner blodgivarar frå desse landa ved negativ test på T. Cruzi og etter å ha budd 6 månader i Noreg
Personar som har opphaldt seg meir enn 5 år til saman i Afrika sør for Sahara (gjeld ikkje Egypt, Libya, Tunis, Algerie og Marokko)
Viss ein har partnar frå eit land med høgare førekomst av Hepatitt C, får ein karantene i 5 år etter at samlivet starta. Ved eventuelt samlivsbrot må ein vente i 6 månader før ein kan gi blod

For å bli blodgivar må vi registrere deg i blodbanken sitt dataregister. Dette er nødvendig av fleire årsaker:

Vi må ha moglegheit til å kome i kontakt med blodgivarane våre
Vi må kunne dokumentere at gjeldande regelverk er følgt
Vi må ha oversikt over tappehistorikken til kvar enkelt blodgivar
Vi treng å lagre ein del opplysingar om blodtype etc. for å kunne velje riktig blod til den enkelte pasient

Opplysingar som blir lagra er i hovudsak:

Namn
Fødselsnummer
Adresse
Telefonnummer
E-postadresse
Timeavtalar
Registrering av kvar tapping
Blodtypeundersøkingar
Prøveresultat
Informasjon om korleis det har gått med kvar tapping