Stomi hos vaksne

Etter operasjonen er det festa ein stomipose over stomien. Når det kjem luft og avføring i stomiposen er det teikn på at tarmen er komen i gang etter operasjonen. Vanlegvis kjem tarmen i gang 1-3 døgn etter operasjonen.

Den første tida etter operasjonen er stomien ofte hoven, hevinga går ned etter ca. 4 veker. Fargen på stomien avheng av blodtilførsel og heving, og kan variere frå lys rosa til mørk raud.

Tarmslimhinna er ikkje smertesensitiv slik som huda, difor er stomistell berre ubehageleg når du er nyoperert.

Stomislimhinnen blør lett ved berøring. Litt bløding under stomistellet er normalt, og ikkje farleg. Stomislimhinnen er festa i huda med sting. Desse stinga er sjølvoppløyslege og vil forsvinne etter 2-3 veker.

Første stell av stomien

Første stomistell skjer vanlegvis 1-2 dagar etter operasjonen. Stomistell bør i utgangspunktet utførast på badet og ikkje i senga. Stomisjukepleiar eller sjukepleiar vil forklare og vise deg stomistell. Det blir forventa at du tidleg deltek i stell av stomien då dette vil hjelpe deg til å bli sjølvstendig.

Etter første stomistell er det vanleg å skifte på stomien saman med stomisjukeplaiar/sjukepleiar dagleg. Under rettleiing tar du sjølv gradvis over.

Det er vanleg å reise heim frå sjukehuset etter 3-7 dagar etter operasjon. Du kan ikkje køyre bil heim sjølv. Prøv å planlegge transporten heim på førehand slik at nokon kan hente deg når du blir skriven ut.

Legg klart alt nødvendig stomiutstyr før stell

Utstyr:

• Stomiplate
•  Stomipose
• Saks
• Mjuke kompressar
• Avfallspose
• Tilleggsutstyr som tetningsring eller tetningspasta etter behov
• Klebefjernarspray/serviettar

Den gamle plata/posen blir fjerna forsiktig. Trekk forsiktig i plata samtidig som du trykker mot huda med fuktig kompress, eller bruk klebefjernar under stomiplata.

Huda kan vere litt raud like etter stomiplata er fjerna. Denne rødmen forsvinn som regel når huda har lufta seg ei stund. Kraftig raudfarge og irritasjon skuldast oftast lekkasje under stomiplata. Stomisjukeplaiar eller sjukepleiar kan gi råd for å igjen få heil og frisk hud.

Bruk mjuke kompressar og vask med lunka vatn frå springen. Små restar frå den gamle plata kan sitje igjen på huda, dette hindrar vanlegvis ikkje at den nye plata festar seg. Unngå å gni eller “skrubbe” huda. Ved bruk av klebefjerner, vask huda godt med fuktige kompressar. Etter vask, skal du tørke huda forsiktig med mjuke kompressar.

Holet i stomiplata skal passa rundt stomien. Hud rundt stomien skal dekkast av plate eller tetningsring slik at huda ikkje blir skadd av tarminnhald. For å få riktig form og storleik på holet i plata kan det vere lurt å lage ein mal. Om du har ein mellombels stomi, med to stomiopningar, er det er viktig at det er plass til blindstomien i holet som blir klipt til stomien. Ver obs på at stomien forandrar storleik den første tida.

Ved hudproblem kan du kontakte stomisjukepleiar for råd og behandling. Fleire ulike hudprodukt kan vere aktuelle. Det finst mange tiltak for å betre problem med sår hud eller lekkasje og du vil få individuelle råd.

Tetningsring kan brukast ved lekkasjeproblematikk. Det finst mange alternative tetningsringar, formbare og stabile. Ein tetningsring blir lagt tett inntil stomien og vil suge opp fukt frå hud og stomi, og kan hindre lekkasje.

Tetningspasta kan brukast i staden for eller i tillegg til tetningsring. Pastaen blir fylt i ei 5 ml sprøyte. Pastaen blir så sprøyta rundt stomien eller rundt holet på baksida av plata/posen.

Pasta og ring vil absorbere avføring og hindre lekkasje under plata.

Den nye plata/posen blir festa

Når huda rundt stomien er rein og tørr kan posen festast på huda. Klipp passe stort hol i stomiplata. Holet skal vere 1-2 mm større i diameter enn sjølve stomien om du har ein colostomi. Ved ileostomi bør plata ligge tett inntil stomien, men pass på at ho ikkje gneg på stomien. Fjern vernfilmen frå plata, og fest plata frå undersida av stomien og oppover. Fest plata godt, spesielt innerst mot stomien. Du kan halde ei varm hand over stomiposen i eit par minutt for at plata skal feste godt.

Ein bør byta plate/pose kvar andre til tredje dag eller oftare. Mange vel dagleg skift, etter dusj.
Viss du har ein ileostomi kan det vere ein fordel å stelle stomien før du et frukost då mat og drikke vil gjere stomien meir aktiv.

Bevegelse

Fysisk aktivitet er viktig og du skal bevege deg dagleg. Men, ver forsiktig med bruk av dei rette magemusklane og tunge løft dei første tre månadene etter operasjon. Det er viktig med gradvis bruk og opptrening av dei rette magemusklane.

Kosthold og kosthaldsråd

Desse kosthaldsråda kan hjelpe mot luftplager, diaré og ubehageleg lukt. Det er viktig at råda blir tilpassa individuelt og at du finn ut kva som passar best for deg. Om du tidlegare har reagert på matvarer, vil det truleg ikkje endre seg fordi du får stomi.

Måltid

Det er viktig å tygge maten godt og ete hyppige måltid, ca. 3-4 timar mellom kvart måltid. Ikkje hopp over måltid, et heller lite og ofte. Det kan òg vere ein fordel å ta det med ro etter måltid. Vatn er bra, prøv å få i deg minimum 2,5 liter vatn kvar dag, prøv å drikke utanom måltida.

Plager med tarmgass

Alle har tarmgassar, men for nokon kan det gi meir plager enn hos andre. Nokre matvarer er kjente for å gi auka tarmgass. Erter, bønner, løk og alle typar kål kan gi auka tarmgass. I tillegg er det verd å nemne: brokkoli, reddik, melon, nøtter, fisk og laktose, kullsyre, sopp, søtsaker (spesielt sukkerfrie alternativ).

Kostråd ved diaré

Konsistensen på avføringa kan, som nemnt, variere alt etter kvar på tarmen stomien er lagt ut. Desto høgare opp på tarmen stomien er lagt ut, desto tynnare blir konsistensen på avføringa. Avføringa kan i tillegg til mat og drikke, blir påverka av stress, medisinar og sjukdom.

Matvarer som kan hjelpe ved diaré:

• Havregraut
  
• Pasta
• Loff
  
• Eplejuice blanda med farris
  
• Banan
• Laktosefrie produkt heller enn produkt som inneheld laktose
• Kokt ris, riskrem
• Tapioka (sagogryn) – stivelse som blir framstilt av maniok