Vi tilrår at du alltid nyttar siste versjon av nettlesaren din.
Strålebehandling ved prostatakreft
Du har fått påvist kreft i prostatakjertelen (blærehalskjertelen) og det er bestemt at du skal få strålebehandling. Formålet med behandlinga er i dei fleste tilfella å kurere kreftsjukdommen. Hos nokre kan formålet vere å få langvarig kontroll over sjukdommen og hindre vekst av prostata.
Velkomen til stråleterapien
Vi har laga ein video som gir deg ein introduksjon til det som skjer når du er pasient hos oss.
Strålane som blir gitt ved strålebehandling kan samanliknast med strålane frå eit røntgenapparat, skilnaden er at dei har høgare energi. Ved strålebehandling blir cellene si evne til å dele seg påverka, slik at ein kreftsvulst vil kunne slutte å vekse, skrumpe inn og forsvinne. Stråling kan fjerne restar etter svulstvev som ikkje let seg fjerne ved operasjon, og kan og skrumpe inn ein svulst slik at han seinare kan fjernast kirurgisk.
Normalt vev har større toleranse for stråling enn svulstvev og har dermed betre evne til å reparere dei skadane som stråling medfører. Ved å dele opp den totale stråledosen i små daglege doser blir denne effekten forsterka og gir normalt vev tid til reparasjon mellom kvar behandling.
For å behandle kreft i prostata må ein gi ein høg stråledose totalt, og det krev mange behandlingar. Behandlinga skjer dagleg, unntatt laurdag og søndag. Behandlinga tek kun 10-15 minutt og er heilt smertefri. Det er viktig at du ligg heilt i ro under behandlinga. Det blir tatt bilete som kontrollerer at du ligg i korrekt posisjon.
Før
Hud
Det er viktig at huda er tørr og rein før strålebehandlinga. Ikkje smør salve på huda i strålefeltet før stråling. Vi frårår karbad/symjehall under behandlinga og så lenge det er reaksjon i huda. Vatn frå badekar blir raskt forureina. Klor kan irritere og tørke ut huda.
Blære
Å ha noko urin i blæra minskar strålereaksjonen i blæra. Vi anbefaler derfor at du går på do 1 time før stråling, og så drikk 1-2 glas vatn. Du bør då ikkje gå på do igjen før etter behandlinga. Du skal gjere dette før planleggings CT (doseplan CT) også.
Doseplan CT
Om lag ei veke før du skal starte strålebehandling vil du bli innkalla til ein planleggings CT, såkalla CT for doseplan. Dei fleste skal også ta MR same dag. Undersøkingane blir brukt til å planlegge strålebehandlinga. Planlegginga blir gjort i samarbeid mellom lege, fysikar og stråleterapeut. Legen godkjenner behandlingsplanen før oppstart. Tusjstrekane du får ved doseplan CT må ikkje vaskast vekk.
Væskeinntak
Det er viktig å drikke godt under strålebehandlinga. Dette hjelper kroppen til å skilje ut avfallsstoff. Du bør drikke 1,5-2 liter om dagen.
Røyking
Røyking reduserer effekten av strålebehandlinga. Vi frarår at du røyker i strålebehandlingsperioden. Røyking under kreftbehandling er vist å gi dårlegare behandling, samt fleire biverknader. Snakk med oss om røyking og vi kan gi deg meir informasjon og rettleiing.
Hud
Det er viktig at huda er tørr og rein før strålebehandlinga. Ikkje smør salve på huda i strålefeltet før stråling. Vi frårår karbad/symjehall under behandlinga og så lenge det er reaksjon i huda. Vatn frå badekar blir raskt forureina. Klor kan irritere og tørke ut huda.
Blære
Å ha noko urin i blæra minskar strålereaksjonen i blæra. Vi anbefaler derfor at du går på do 1 time før stråling, og så drikk 1-2 glas vatn. Du bør då ikkje gå på do igjen før etter behandlinga. Du skal gjere dette før planleggings CT (doseplan CT) også.
Doseplan CT
Om lag ei veke før du skal starte strålebehandling vil du bli innkalla til ein planleggings CT, såkalla CT for doseplan. Dei fleste skal også ta MR same dag. Undersøkingane blir brukt til å planlegge strålebehandlinga. Planlegginga blir gjort i samarbeid mellom lege, fysikar og stråleterapeut. Legen godkjenner behandlingsplanen før oppstart. Tusjstrekane du får ved doseplan CT må ikkje vaskast vekk.
Væskeinntak
Det er viktig å drikke godt under strålebehandlinga. Dette hjelper kroppen til å skilje ut avfallsstoff. Du bør drikke 1,5-2 liter om dagen.
Røyking
Røyking reduserer effekten av strålebehandlinga. Vi frarår at du røyker i strålebehandlingsperioden. Røyking under kreftbehandling er vist å gi dårlegare behandling, samt fleire biverknader. Snakk med oss om røyking og vi kan gi deg meir informasjon og rettleiing.
Under
Behandlingsapparatet står i eit eige skjerma rom. Først blir du lagt opp på eit bord der strålefeltet blir innstillt ved hjelp av markeringane frå doseplan CT. Stråleterapeutane sørger for at du ligg i riktig leie. Under sjølve strålinga ligg du åleine i rommet, medan behandlinga blir utført under oppsyn av personalet. Du blir heile tida overvaka via ein TV-skjerm og kan når som helst få kontakt med personalet.
Strålebehandlinga er ikkje smertefull og kan samanliknast med å ta eit røntgenbilete. Du vil høyre ein summande lyd medan strålinga går føre seg. Med innstilling og stråling tek strålebehandlinga vanlegvis rundt 15 minutt kvar gong. Når du får strålebehandling representerer du ikkje nokon strålefare for omgivnadane dine. Du kan derfor omgå andre akkurat som før. Det er fullt mogeleg å ta med pårørande undervegs i behandlinga.
Enkelte medikament som blir brukt i behandlinga av prostatakreft, til dømes hormontablettane Casodex eller Eulexin, kan gi biverknader frå brysta. Hormonbehandlinga fører til lågare nivå av testosteron i kroppen, og dette kan gi uønska vekst av brystkjertlane. Cirka 40 % av pasientane som startar med desse medikamenta får såre og ømme bryst. I følgje fleire undersøkingar førekjem tendens til kvinneleg brystutvikling hos 40-75 % av pasientane. Dette har vorte behandla på ulike måtar, frå anna hormonbehandling til operasjon. Den mest effektive metoden er å gi førebyggande strålebehandling mot begge bryst. Ein kan hindre brystvevet i å vekse ved å stråle mot brystkjertlane med høgenergetisk stråling. Færre pasientar vil då få uønska vekst av brystkjertlane.
Korleis går behandlinga føre seg?
Vi gir strålebehandling mot begge brystkjertlane med strålar som trengjer nokre få centimeter inn under hudoverflata. Vi gir behandlinga bare ein gong, og behandlinga er smertefri. Under behandlinga skal du liggje heilt i ro på ein benk. Stråleterapeutane vil teikne med tusj på huda der strålane skal treffe. Deretter vil stråleterapeutane stille inn strålemaskinen, først mot den eine brystkjertelen og gå ut av rommet. Strålinga vil stå på i ca. 4 minutt av gongen. Det same blir gjort mot den andre brystkjertelen. Heile behandlinga er ferdig på ein halvtime.
Ein kreftdiagnose inneber for mange ei endring i seksualitet og samliv. Anten som direkte følge av sjukdommen eller biverknad frå behandling. I alle faser av livet, uansett alder, seksuell legning, om ein har partnar eller ikkje, er det normalt å være bekymra over korleis sjukdom og behandling kan påverke den seksuelle helsa.
Seksualrettleiing kan hjelpe deg om du har spørsmål relatert til:
Sjukdom og behandling av sjukdom
Medisin som påverkar seksualitet
Manglande eller lita lyst
Manglande ereksjon
Andre utfordringar knytt til seksualitet, kroppsbilete og sjølvbilete
Vi ønsker å bidra til openheit om utfordringar rundt kreft og seksualitet, og tilbyr samtale til deg som er eller har vore til behandling hos oss. Kontakt oss dersom du ønsker ein slik samtale. Ta gjerne med partnar.
Fleire ressursar for informasjon om kreft og seksualitet
"Kreftlinjen" til Kreftforeningen med spesialsjukepleiarar og rådgivarar på telefon 80057338
"Kreftlinjen" sine spesialsjukepleiarar og rådgivarar på nettprat
Sexologisk rådgivar ved Vardesenteret. Bestill gratis time på telefon 97400440
Du vil få kontrollar undervegs i strålebehandlinga. Du skal ta blodprøver nokre dagar før desse kontrollane. Oppstår det noko mellom desse kontrollane, ta kontakt med stråleterapeutane. Vi tar vanlegvis ikkje PSA blodprøva under strålebehandlinga då den er vanskeleg å tolke under slik behandling.
Dei fleste kan merke litt biverknader når dei har fått strålebehandling nokre veker. Biverknadene kan og bli verre utover i strålebehandlingsperioden og vare nokre veker etter avslutta behandling.
Aktivitet mot trøyttheit
Det er vanleg å bli litt trøytt av strålebehandlinga. Nokre kan bli litt kvalme og få redusert matlyst. Frisk luft er bra. Viss du kjenner deg trøytt og slapp prøv og halde deg i aktivitet, mosjoner. Ein spasertur kvar dag vil gjere deg godt og den treng ikkje vere så lang. Drikk godt undervegs i behandlinga, det kan og hjelpe på trøyttheita.
Hud
Det er viktig at huda er tørr og rein før strålebehandling. Ikkje smør salve på huda i strålefeltet før stråling. Huda kan bli raud og sår, og klø litt. Det er gunstig at huda får lufte seg etter stråling. Dersom du blir svært sår kan du ha nytte av å bruke saltvassomslag. Spør stråleterapeutane korleis du skal gjere dette. Det er vanlegvis huda rundt endetarmen som blir sårast.
Blæreirritasjon
Dei fleste merkar hyppigare vasslating både dag og natt. Mange får svie. Nokre får også blod i urinen.
Tarmirritasjon
Nokre får laus avføring, hyppigare avføring, auka luftavgang, slim og eventuelt også blod i avføringa. Du kan også få smerter ved avføring.
Dei fleste pasientar får hormonbehandling i kombinasjon med strålebehandlinga. Dette fordi det er vist å betre effekten av behandlinga for dei fleste pasientar.
Hormonbehandlinga startar 3 månader før oppstart av stråling og gjer at kreftsjukdommen ikkje utviklar seg i perioden fram til stråling.
Avhengig av stadiet av kreftsjukdommen anbefaler vi 6 måneders eller 2 års hormonbehandling.
6 månaders hormonbehandling
2 sprøyter med 3 månaders mellomrom i kombinasjon med Bicalutamid 50 mg ein gong om dagen i 6 månader. (Alternativ 1 sprøyte som varer i 6 månader og tablettar som over).
2 års hormonbehandling
2 sprøyter med 3 månaders mellomrom i kombinasjon med Bicalutamid 50 mg ein gong om dagen. (Alternativt 1 sprøyte som varer i 6 månader og tablettar som over). Deretter overgang til Bicalutamid 150 mg ein gong om dagen til det har gått 2 år sidan ein starta hormonbehandlinga.
Impotens
Når ein får kombinasjonsbehandling med sprøyte og tablettar får ein bortfall av seksuell lyst og evne. Dette kan ein også merke, men noko mindre når ein står på kun hormontablettar.
Vektauke
Hormonbehandlinga kan føre til vektauke. Dette kan forhindrast ved fysisk aktivitet og bevisst kosthald.
Redusert muskelstyrke
Hormonbehandlinga kan redusere muskelstyrke og fysisk form. For å motverke dette er det viktig å vere fysisk aktiv og ta vare på forma.
Heitetokter/sveitting
Hormonbehandlinga kan gi heitetokter/sveitting.
Vekst av brystkjertelvev
Menn har også litt brystkjertelvev. Når ein brukar Bicalutamid 150 mg, kan brystvevet vekse litt. For å redusere risiko/moglegheit for dette gir vi ei strålebehandling mot området rundt kvar brystvorte. Du vil få meir informasjon om dette når du skal ha denne behandlinga.
Behandlingsapparatet står i eit eige skjerma rom. Først blir du lagt opp på eit bord der strålefeltet blir innstillt ved hjelp av markeringane frå doseplan CT. Stråleterapeutane sørger for at du ligg i riktig leie. Under sjølve strålinga ligg du åleine i rommet, medan behandlinga blir utført under oppsyn av personalet. Du blir heile tida overvaka via ein TV-skjerm og kan når som helst få kontakt med personalet.
Strålebehandlinga er ikkje smertefull og kan samanliknast med å ta eit røntgenbilete. Du vil høyre ein summande lyd medan strålinga går føre seg. Med innstilling og stråling tek strålebehandlinga vanlegvis rundt 15 minutt kvar gong. Når du får strålebehandling representerer du ikkje nokon strålefare for omgivnadane dine. Du kan derfor omgå andre akkurat som før. Det er fullt mogeleg å ta med pårørande undervegs i behandlinga.
Enkelte medikament som blir brukt i behandlinga av prostatakreft, til dømes hormontablettane Casodex eller Eulexin, kan gi biverknader frå brysta. Hormonbehandlinga fører til lågare nivå av testosteron i kroppen, og dette kan gi uønska vekst av brystkjertlane. Cirka 40 % av pasientane som startar med desse medikamenta får såre og ømme bryst. I følgje fleire undersøkingar førekjem tendens til kvinneleg brystutvikling hos 40-75 % av pasientane. Dette har vorte behandla på ulike måtar, frå anna hormonbehandling til operasjon. Den mest effektive metoden er å gi førebyggande strålebehandling mot begge bryst. Ein kan hindre brystvevet i å vekse ved å stråle mot brystkjertlane med høgenergetisk stråling. Færre pasientar vil då få uønska vekst av brystkjertlane.
Korleis går behandlinga føre seg?
Vi gir strålebehandling mot begge brystkjertlane med strålar som trengjer nokre få centimeter inn under hudoverflata. Vi gir behandlinga bare ein gong, og behandlinga er smertefri. Under behandlinga skal du liggje heilt i ro på ein benk. Stråleterapeutane vil teikne med tusj på huda der strålane skal treffe. Deretter vil stråleterapeutane stille inn strålemaskinen, først mot den eine brystkjertelen og gå ut av rommet. Strålinga vil stå på i ca. 4 minutt av gongen. Det same blir gjort mot den andre brystkjertelen. Heile behandlinga er ferdig på ein halvtime.
Ein kreftdiagnose inneber for mange ei endring i seksualitet og samliv. Anten som direkte følge av sjukdommen eller biverknad frå behandling. I alle faser av livet, uansett alder, seksuell legning, om ein har partnar eller ikkje, er det normalt å være bekymra over korleis sjukdom og behandling kan påverke den seksuelle helsa.
Seksualrettleiing kan hjelpe deg om du har spørsmål relatert til:
Sjukdom og behandling av sjukdom
Medisin som påverkar seksualitet
Manglande eller lita lyst
Manglande ereksjon
Andre utfordringar knytt til seksualitet, kroppsbilete og sjølvbilete
Vi ønsker å bidra til openheit om utfordringar rundt kreft og seksualitet, og tilbyr samtale til deg som er eller har vore til behandling hos oss. Kontakt oss dersom du ønsker ein slik samtale. Ta gjerne med partnar.
Fleire ressursar for informasjon om kreft og seksualitet
"Kreftlinjen" til Kreftforeningen med spesialsjukepleiarar og rådgivarar på telefon 80057338
"Kreftlinjen" sine spesialsjukepleiarar og rådgivarar på nettprat
Sexologisk rådgivar ved Vardesenteret. Bestill gratis time på telefon 97400440
Du vil få kontrollar undervegs i strålebehandlinga. Du skal ta blodprøver nokre dagar før desse kontrollane. Oppstår det noko mellom desse kontrollane, ta kontakt med stråleterapeutane. Vi tar vanlegvis ikkje PSA blodprøva under strålebehandlinga då den er vanskeleg å tolke under slik behandling.
Dei fleste kan merke litt biverknader når dei har fått strålebehandling nokre veker. Biverknadene kan og bli verre utover i strålebehandlingsperioden og vare nokre veker etter avslutta behandling.
Aktivitet mot trøyttheit
Det er vanleg å bli litt trøytt av strålebehandlinga. Nokre kan bli litt kvalme og få redusert matlyst. Frisk luft er bra. Viss du kjenner deg trøytt og slapp prøv og halde deg i aktivitet, mosjoner. Ein spasertur kvar dag vil gjere deg godt og den treng ikkje vere så lang. Drikk godt undervegs i behandlinga, det kan og hjelpe på trøyttheita.
Hud
Det er viktig at huda er tørr og rein før strålebehandling. Ikkje smør salve på huda i strålefeltet før stråling. Huda kan bli raud og sår, og klø litt. Det er gunstig at huda får lufte seg etter stråling. Dersom du blir svært sår kan du ha nytte av å bruke saltvassomslag. Spør stråleterapeutane korleis du skal gjere dette. Det er vanlegvis huda rundt endetarmen som blir sårast.
Blæreirritasjon
Dei fleste merkar hyppigare vasslating både dag og natt. Mange får svie. Nokre får også blod i urinen.
Tarmirritasjon
Nokre får laus avføring, hyppigare avføring, auka luftavgang, slim og eventuelt også blod i avføringa. Du kan også få smerter ved avføring.
Dei fleste pasientar får hormonbehandling i kombinasjon med strålebehandlinga. Dette fordi det er vist å betre effekten av behandlinga for dei fleste pasientar.
Hormonbehandlinga startar 3 månader før oppstart av stråling og gjer at kreftsjukdommen ikkje utviklar seg i perioden fram til stråling.
Avhengig av stadiet av kreftsjukdommen anbefaler vi 6 måneders eller 2 års hormonbehandling.
6 månaders hormonbehandling
2 sprøyter med 3 månaders mellomrom i kombinasjon med Bicalutamid 50 mg ein gong om dagen i 6 månader. (Alternativ 1 sprøyte som varer i 6 månader og tablettar som over).
2 års hormonbehandling
2 sprøyter med 3 månaders mellomrom i kombinasjon med Bicalutamid 50 mg ein gong om dagen. (Alternativt 1 sprøyte som varer i 6 månader og tablettar som over). Deretter overgang til Bicalutamid 150 mg ein gong om dagen til det har gått 2 år sidan ein starta hormonbehandlinga.
Impotens
Når ein får kombinasjonsbehandling med sprøyte og tablettar får ein bortfall av seksuell lyst og evne. Dette kan ein også merke, men noko mindre når ein står på kun hormontablettar.
Vektauke
Hormonbehandlinga kan føre til vektauke. Dette kan forhindrast ved fysisk aktivitet og bevisst kosthald.
Redusert muskelstyrke
Hormonbehandlinga kan redusere muskelstyrke og fysisk form. For å motverke dette er det viktig å vere fysisk aktiv og ta vare på forma.
Heitetokter/sveitting
Hormonbehandlinga kan gi heitetokter/sveitting.
Vekst av brystkjertelvev
Menn har også litt brystkjertelvev. Når ein brukar Bicalutamid 150 mg, kan brystvevet vekse litt. For å redusere risiko/moglegheit for dette gir vi ei strålebehandling mot området rundt kvar brystvorte. Du vil få meir informasjon om dette når du skal ha denne behandlinga.
Etter
Strålebehandlinga kan vere ei påkjenning for kroppen din. Frisk luft er bra. Viss du kjenner deg trøytt og slapp prøv og halde deg i aktivitet, mosjoner. Fysisk aktivitet kan blant anna bidra til å redusera biverknader av kreftbehandling, oppretthalde og betre fysisk form, gi auka energi og overskot.
Hald fram med å drikke mykje. Kroppen vil danne ein del avfallsstoff undervegs i behandlinga som skal skiljast ut.
Det viktigaste er at du lyttar til kroppen sine eigne signal, og brukar den tida du treng for å kome deg ovanpå igjen.
Ei grundig planlegging blir gjort i kvart tilfelle for å minimalisere risikoen for seinplager. Stråledosen du får er valt med tanke på dette, samstundes med at vi ønsker best mogleg behandlingseffekt av strålebehandlinga. Det er ikkje mogleg å unngå at omkringliggande organ blir bestrålte til ein viss grad. Vi har klare grenser for kor mykje stråling slike organ kan få. Grensene vi brukar er baserte på at risikoen for seinskader skal vere minimal. Biverknader som oppstår på grunn av strålebehandlinga kan auke eller vare dei første 2-3 vekene etter siste strålebehandling. Nokre gongar kan biverknadane vare lengre grunna individuelle forskjellar og type behandling. Dette er på grunn av at skadar som oppstår i cellene ikkje kjem til uttrykk før cella skal dele seg. Tida ein celledelingssyklus tek er ulik for ulike vevstypar.
Dersom biverknadene er særs plagsame, eller ikkje blir betre etter 4-6 veker kontakt fastlegen din eller ring sjukehuset, viss du har spørsmål.
Om lag 10-15 prosent får varige biverknader frå blære og endetarm av strålebehandlinga.
Blære
Enkelte kan få endra blærefunksjon med hyppigare vasslating. Nokre få kan få ein samanvoksing av urinrøret inn i blæra, dette kan enkelt opererast.
Tarm
Tarmfunksjonen kan bli endra med hyppigare avføring, og nokre får varige plager med slim i avføringa og laus avføring. Dersom du har blod i avføringa som varer utover 2-3 månader etter avslutta behandling bør du ta ei undersøking av endetarmen (rektoskopi). Dette for å utelukke andre årsaker til blod i avføringa.
Seksualfunksjon
Ca 50 prosent blir impotente av strålebehandlinga. Dersom du har fått hormonbehandling vil dette fjerne eller nedsette potensen. Mange opplev varig impotens når verknaden av hormonbehandlinga er over. Nokre pasientar kan ha nytte av potensfremmande medikament. For å bevare potensen er det lurt å ha regelmessig seksuell aktivitet. Etter strålebehandling vil du kunne merke at mengda sæd minskar.
Hudreaksjonar vil oppstå i større eller mindre grad under og etter strålebehandling. Undervegs i behandlinga vil strålefeltet bli observert jamleg av lege og stråleterapeutar. Dersom det oppstår problem eller ved spørsmål, ta kontakt med personalet. Vi kan gi råd og rettleiing om pleie og behandling.
Generelle anbefalingar
Dagleg reingjering av huda i strålefeltet anbefalast, og du kan dusje eller vaske deg som vanleg. For å irritere huda minst mogleg bør du:
Bruke lunka vatn og lågt trykk på dusjen. Ikkje skrubbe eller gni
Bruke uparfymert såpe med nøytral PH-verdi viss du ønsker å bruke såpe
Klappe huda tørr eller lufttørke
Ved behov for barbering i strålefeltet bør du bruke barbermaskin, ikkje barberhøvel
Pleie og forholdsregler
Karbad/symjehall frårådast under behandlinga og så lenge det er reaksjon i huda. Vatn frå badekar blir raskt forureina. Klor kan irritere og tørke ut huda.
Smøring med uparfymert fuktighetskrem/lotion kan redusere tørrleik og kløe. Der det eventuelt blir hudlause område skal det ikkje smørast, då det kan irritere ytterlegare. Smør aldri før behandlinga same dag.
Unngå sol/solarium i behandlingsperioden. Viss du er ute i sola bør det bestrålte område dekkast til. Huda i strålefeltet vil alltid vere sårbar og kan lettare bli brent. I minst eitt til to år etter avslutta strålebehandling bør du unngå å få sol direkte på området som er bestrålt. Ved sterk soleksponering bør solkrem også brukas under klede.
Det er viktig at huda får nok luft. Bruk derfor helst bomullsklede eller ull inn mot huda. Bruk luftige og ikkje stramme klede. Ligg gjerne med bar hud under eit teppe når du kviler.
Viss det er sterkt behov for bruk av bandasje, skal ikkje bandasjer med lim eller tape nyttas i strålefeltet. Lim frå bandasjer tek med seg hudceller når dei blir bytta, og gjer huda sår. Bruk heller elastisk bind som feste eller bandasjer med silikonlag inn mot huda. Silikonbandasjen kan ligge på opptil ei veke om den ikkje er gjennomtrekt av sårvæske. Spør stråleterapeutane, dei kan gi råd om bruk av bandasjer.
Saltvassomslag
Omslag med saltvatn verkar lindrande på sår hud som klør og er øm. Ved blemmer eller sår i huda kan saltvassomslag også verke reinsande og infeksjonsførebyggjande. Strålefeltet kan skyljast eller det kan leggast på godt fukta kompress med saltvatn i 10-20 minutt. Saltvatn (Natriumklorid 0,9 %) kan kjøpast på apoteket, eller du kan koke opp ein liter vatn og ei spiseskje vanleg hushaldningssalt som deretter avkjølast til romtemperatur. Ein kan også bruke eit klede av lin eller bomull som kompress.
Slik bruker du saltvassomslag:
Vask hendene. Dynk kompressane godt med saltvatn og legg desse på huda. Lat liggje i 10-20 minutt, ikkje lenger. Lat huda lufttørke før du eventuelt smørar med blå Apobase eller Aloe Vera. NB! Ikkje smør før behandling. Lat gjerne kremen trekke inn i huda før du kler på deg.
Saltvassomslag kan du legge på så ofte du ønsker, gjerne 2-3 gonger for dag.
Biverknader i huda frå strålinga kan vare og/eller auke 2-3 veker etter avslutta strålebehandling. Målretta tiltak som nemnde over skal fortsette til huda er godt tilhela, vanlegvis 4-6 veker etter avslutta strålebehandling. Viss det utviklar seg sårdanning med væsking der sårvæska får gul eller grøn farge og/eller vond lukt, ta kontakt med fastlegen din. Det kan takast ei bakterieprøve for å undersøkje om det er nødvendig med antibiotika.
Du vil få tilbod om ein legekontroll her ved kreftavdelinga ca 12 veker etter endt strålebehandling. Du skal ta blodprøver ca 1 veke før denne legekontrollen.
Vi anbefaler vanlegvis kontroll kvar 6. månad. Kontrollane består av samtale, måling av PSA i blodprøve, samt å kjenne på prostatakjertelen. Det er ikkje anbefalt å ta biledundersøkingar rutinemessig. Pasientar som høyrer til sjukehuset i Kristiansund, Molde eller Volda, blir henvist tilbake dit for vidare oppfølging. Pasientar som soknar til Ålesund sjukehus vil gå til kontroll på Kreftavdelinga ein gong i året og til fastlegen ein gong i året.
Strålebehandlinga kan vere ei påkjenning for kroppen din. Frisk luft er bra. Viss du kjenner deg trøytt og slapp prøv og halde deg i aktivitet, mosjoner. Fysisk aktivitet kan blant anna bidra til å redusera biverknader av kreftbehandling, oppretthalde og betre fysisk form, gi auka energi og overskot.
Hald fram med å drikke mykje. Kroppen vil danne ein del avfallsstoff undervegs i behandlinga som skal skiljast ut.
Det viktigaste er at du lyttar til kroppen sine eigne signal, og brukar den tida du treng for å kome deg ovanpå igjen.
Ei grundig planlegging blir gjort i kvart tilfelle for å minimalisere risikoen for seinplager. Stråledosen du får er valt med tanke på dette, samstundes med at vi ønsker best mogleg behandlingseffekt av strålebehandlinga. Det er ikkje mogleg å unngå at omkringliggande organ blir bestrålte til ein viss grad. Vi har klare grenser for kor mykje stråling slike organ kan få. Grensene vi brukar er baserte på at risikoen for seinskader skal vere minimal. Biverknader som oppstår på grunn av strålebehandlinga kan auke eller vare dei første 2-3 vekene etter siste strålebehandling. Nokre gongar kan biverknadane vare lengre grunna individuelle forskjellar og type behandling. Dette er på grunn av at skadar som oppstår i cellene ikkje kjem til uttrykk før cella skal dele seg. Tida ein celledelingssyklus tek er ulik for ulike vevstypar.
Dersom biverknadene er særs plagsame, eller ikkje blir betre etter 4-6 veker kontakt fastlegen din eller ring sjukehuset, viss du har spørsmål.
Om lag 10-15 prosent får varige biverknader frå blære og endetarm av strålebehandlinga.
Blære
Enkelte kan få endra blærefunksjon med hyppigare vasslating. Nokre få kan få ein samanvoksing av urinrøret inn i blæra, dette kan enkelt opererast.
Tarm
Tarmfunksjonen kan bli endra med hyppigare avføring, og nokre får varige plager med slim i avføringa og laus avføring. Dersom du har blod i avføringa som varer utover 2-3 månader etter avslutta behandling bør du ta ei undersøking av endetarmen (rektoskopi). Dette for å utelukke andre årsaker til blod i avføringa.
Seksualfunksjon
Ca 50 prosent blir impotente av strålebehandlinga. Dersom du har fått hormonbehandling vil dette fjerne eller nedsette potensen. Mange opplev varig impotens når verknaden av hormonbehandlinga er over. Nokre pasientar kan ha nytte av potensfremmande medikament. For å bevare potensen er det lurt å ha regelmessig seksuell aktivitet. Etter strålebehandling vil du kunne merke at mengda sæd minskar.
Hudreaksjonar vil oppstå i større eller mindre grad under og etter strålebehandling. Undervegs i behandlinga vil strålefeltet bli observert jamleg av lege og stråleterapeutar. Dersom det oppstår problem eller ved spørsmål, ta kontakt med personalet. Vi kan gi råd og rettleiing om pleie og behandling.
Generelle anbefalingar
Dagleg reingjering av huda i strålefeltet anbefalast, og du kan dusje eller vaske deg som vanleg. For å irritere huda minst mogleg bør du:
Bruke lunka vatn og lågt trykk på dusjen. Ikkje skrubbe eller gni
Bruke uparfymert såpe med nøytral PH-verdi viss du ønsker å bruke såpe
Klappe huda tørr eller lufttørke
Ved behov for barbering i strålefeltet bør du bruke barbermaskin, ikkje barberhøvel
Pleie og forholdsregler
Karbad/symjehall frårådast under behandlinga og så lenge det er reaksjon i huda. Vatn frå badekar blir raskt forureina. Klor kan irritere og tørke ut huda.
Smøring med uparfymert fuktighetskrem/lotion kan redusere tørrleik og kløe. Der det eventuelt blir hudlause område skal det ikkje smørast, då det kan irritere ytterlegare. Smør aldri før behandlinga same dag.
Unngå sol/solarium i behandlingsperioden. Viss du er ute i sola bør det bestrålte område dekkast til. Huda i strålefeltet vil alltid vere sårbar og kan lettare bli brent. I minst eitt til to år etter avslutta strålebehandling bør du unngå å få sol direkte på området som er bestrålt. Ved sterk soleksponering bør solkrem også brukas under klede.
Det er viktig at huda får nok luft. Bruk derfor helst bomullsklede eller ull inn mot huda. Bruk luftige og ikkje stramme klede. Ligg gjerne med bar hud under eit teppe når du kviler.
Viss det er sterkt behov for bruk av bandasje, skal ikkje bandasjer med lim eller tape nyttas i strålefeltet. Lim frå bandasjer tek med seg hudceller når dei blir bytta, og gjer huda sår. Bruk heller elastisk bind som feste eller bandasjer med silikonlag inn mot huda. Silikonbandasjen kan ligge på opptil ei veke om den ikkje er gjennomtrekt av sårvæske. Spør stråleterapeutane, dei kan gi råd om bruk av bandasjer.
Saltvassomslag
Omslag med saltvatn verkar lindrande på sår hud som klør og er øm. Ved blemmer eller sår i huda kan saltvassomslag også verke reinsande og infeksjonsførebyggjande. Strålefeltet kan skyljast eller det kan leggast på godt fukta kompress med saltvatn i 10-20 minutt. Saltvatn (Natriumklorid 0,9 %) kan kjøpast på apoteket, eller du kan koke opp ein liter vatn og ei spiseskje vanleg hushaldningssalt som deretter avkjølast til romtemperatur. Ein kan også bruke eit klede av lin eller bomull som kompress.
Slik bruker du saltvassomslag:
Vask hendene. Dynk kompressane godt med saltvatn og legg desse på huda. Lat liggje i 10-20 minutt, ikkje lenger. Lat huda lufttørke før du eventuelt smørar med blå Apobase eller Aloe Vera. NB! Ikkje smør før behandling. Lat gjerne kremen trekke inn i huda før du kler på deg.
Saltvassomslag kan du legge på så ofte du ønsker, gjerne 2-3 gonger for dag.
Biverknader i huda frå strålinga kan vare og/eller auke 2-3 veker etter avslutta strålebehandling. Målretta tiltak som nemnde over skal fortsette til huda er godt tilhela, vanlegvis 4-6 veker etter avslutta strålebehandling. Viss det utviklar seg sårdanning med væsking der sårvæska får gul eller grøn farge og/eller vond lukt, ta kontakt med fastlegen din. Det kan takast ei bakterieprøve for å undersøkje om det er nødvendig med antibiotika.
Du vil få tilbod om ein legekontroll her ved kreftavdelinga ca 12 veker etter endt strålebehandling. Du skal ta blodprøver ca 1 veke før denne legekontrollen.
Vi anbefaler vanlegvis kontroll kvar 6. månad. Kontrollane består av samtale, måling av PSA i blodprøve, samt å kjenne på prostatakjertelen. Det er ikkje anbefalt å ta biledundersøkingar rutinemessig. Pasientar som høyrer til sjukehuset i Kristiansund, Molde eller Volda, blir henvist tilbake dit for vidare oppfølging. Pasientar som soknar til Ålesund sjukehus vil gå til kontroll på Kreftavdelinga ein gong i året og til fastlegen ein gong i året.
Besøksparkering på tilvist stad på sjukehusområdet, like ved innkøyringa til sjukehuset. Sjå kart over sjukehusområdet.
Merk at du alltid må registrere bilnummeret på parkeringsautomat eller i EasyPark-appen ved ankomst.
Vi anbefaler betaling med kort framfor mynt. Då kan du velje P-tid med god margin slik at du unngår stress for å nå parkeringstida. Kjem du tilbake før utløpt tid kan du avslutte ved å sette inn kortet igjen. Du betaler då kun for brukt parkeringstid.
Det er også mogleg å betale med mynt, men då må du tilbake til automaten viss du må forlenge parkeringstida. Du får heller ikkje refundert beløp om du forlater plassen tidlegare.
Appen EasyPark er også eit godt betalingalternativ.
Besøkande med HC-kort har betalingsfritak på parkeringsplassar med HC-merking.
Stengde inngangsparti i samband med byggearbeid
Poliklinikkinngangen er stengt
20. november 2023 stengde vi poliklinikkinngangen, (inngang nord, Åsehaugen 5a) og la om parkeringsområda ved Ålesund sjukehus i samband med ombygging.
Inngang A til psykiatribygget er stengt
9. september 2024 stengde vi inngang A ved psykiatribygget (Åsehaugen 7a). Pasientar, pårørande og andre besøkande skal bruke inngang på austsida for å kome til psykiatribygget (punkt 13 på bildet). Tilkomst via gangsti frå hovudinngangen (Åsehaugen 5d) på sjukehuset.
Markerte område på bildet Grøn markering: Parkering for pasientar/besøkande Gul markering: HC-parkering Raud markering: Parkering for blodgivarar Blå markering: Parkering for besøkande med spesialbevis
Inngangen er midlertidig stengt i samband med byggearbeid. Bruk inngang på austsida av bygget. Tilkomst via gangsti ved hovudinngangen til Ålesund sjukehus.
Fram Ekspress og alle andre bussar går innom busslomma ved sjukehuset i Volda og i Ålesund. Unntak: Flybussen i Ålesund stoppar berre ved busslomme oppe ved hovudvegen. I Molde og Kristiansund går ikkje Fram Ekspress til sjukehusa, men korresponderer med bybuss i begge byane.
Fly Molde lufthavn, Årø ligg om lag 7 km frå Molde sjukehus.
Kristiansund lufthavn, Kverberget ligg om lag 8 km frå Kristiansund sjukehus.
Ørsta-Volda lufthamn, Hovden ligg om lag 8 km frå Volda sjukehus
Ålesund lufthavn, Vigra ligg om lag 23 km frå Ålesund sjukehus.
Praktisk informasjon
Det kostar ingenting for sjølve strålebehandlinga, men det er ein eigenandel når du treff lege i samband med strålebehandling. Dette gjeld ikkje dersom du har frikort. Du kan betale med kort eller få med deg ein giro. Om du ønskjer å betale kontant, må du gjere det ved informasjonen ved hovudinngangen på sjukehuset.
Har du med barn når du kjem til behandling? Vi har to leikerom ved Kreftavdelinga, eit ved sengeposten og eit like ved stråleterapien i første etasje. Her kan barna leike eller slappe av mens du får behandling, anten det er ved sengeposten, poliklinikken eller stråleterapien.
Om du ønskjer kan du ha med deg pårørande til behandlinga. Barn og unge synest ofte det er betryggande å vite kva som skjer under strålebehandlinga. Familie forøvrig og vener er sjølvsagt også hjarteleg velkomne til å vere med.
Vi ber om at pasientar som treng sjukmelding ordnar dette hos fastlegen. Du kan gjerne vere i arbeid under behandlingsperioden dersom du er i form til det.
Eit trenings- og aktivitetsrom for kreftpasientar.
Aktiv mot kreft jobbar for for å få fysisk aktivitet inn som ein del av behandlinga.
Pusterommet er eit trenings- og aktivitetssenter som tilbyr tilpassa fysisk aktivitet til kreftpasientar under og etter behandling. Det er også ein møteplass og sosial arena for pasientar i same situasjon.
Dei tilsette du møter på Pusterommet har spesialkompetanse innan fysisk aktivitet og kreft.
Du kan delta i gruppetrening og/eller få individuelt tilrettelagt treningsprogram.
Barn og unge blir påverka når nokon i familen blir sjuke. Dei treng å forstå kva som skjer. Vi på sjukehuset skal bidra til at barn og ungdom blir tatt godt vare på i slike situasjonar.
Treng du nokon å snakke med? Prestetenesta er tilgjengeleg for å lytte til deg, om du berre vil slå av ein prat eller dele ting du tenker på.
Prestetenesta si viktigaste oppgåve er samtalar med pasientar og pårørande. Dei tilbyr også undervising, rettleiing, og samtalegrupper, både for pasientar og tilsette.
Presten og diakonen er her for alle, og kan formidle kontakt med andre trussamfunn, religionar eller livssynsorganisasjonar.
Du finn oss i hovudvestibylen. Ta kontakt med oss om du treng vegskildring til avdelinga du skal besøke, om du har behov for å betale poliklinikk-timen din kontant, hjelp til å bestille drosje, eller andre serviceoppgåver.
Opningstid
07.30–15.30
Apoteket ligg på nordsida av sjukehuset, nær inngangen til poliklinikkane.
Vi har god heimelaga mat, varme og kalde rettar, til gode prisar.
Du finn oss i 1. etasje. Velkomen!
Opningstider:
Måndag til fredag: kl 09.00 - 15.00
Helg og høgtid: stengt
Kiosk
I tillegg har vi kiosk i hovedvestibylen ved sjukehuset.
Opningstider:
Måndag til fredag: kl 07.00 - 20.00
Laurdag og søndag: 12.00 - 18.00
Raude dagar: 10.00 - 18.00
Mange pasientar og pårørande ønsker å ta bilde eller video som eit minne frå tida på sjukehuset. Det kan du gjere så lenge det er deg sjølv, pårørande eller vener som blir avbilda.
Det ikkje er lov å ta bilde av medpasientar eller tilsette uten løyve.
Vi håper alle viser respekt for personvernet under besøket ved sjukehuset.
